GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE HAMBURGER

 

Hamburgerin kökeni araştırmasal olarak çok farklı teorilere sahiplik yapmaktadır. Adında da geçtiği üzere Hamburg şehrinden çıktığı söyleminden, eski Orta Asya atlı süvarilerine kadar dayanan çok geniş coğrafyaları içine almış  bir tarihi söylentiler birikimi vardır. Şöyle üzerinden geçmek gerekirse bilinen en yaygın teori şu şekildedir: Orta Asya’da XIII. Yüzyıl kavimlerinden biri olan Moğollar göçebe bir yaşayış biçimine sahip oldukları için genellikle yaşamları at üzerinde geçmekteydi. Bu yaşayış biçimine uygun olarak da bol proteinli beslenme hatta çiğ et çoğu zaman ön plana çıkan besin tercihleriydi. Savaşçı Moğol atlıları bu yaşam biçimine uygun olarak bir şekilde etleri eyerlerinin altına koyarak, etin uzun seferler sırasında atın hareketleri sonucu üzerine gelen ter ve ısı ile az da olsa piştiğini ve pişen etin daha kolay çiğnenebilir hale geldiğini fark etmişlerdir. Zamanla bu yöntem Asya çevresinde yaygın hale gelmiştir. Daha sonrasında bu eti daha da geliştirip etin yanına soğan ve yumurta ekleyip ortaya çıkan yemeğe, Moğollara verdikleri “Tatar” ismine ithafen, “Tatar bifteği” adını vermişlerdir. Daha sonrasında Almanya’nın  Hamburg şehrinden bir tüccar, ticaret amacı ile gittiği Orta Asya topraklarında XIX. yüzyılda Tatar Bifteğini görür ve Almanya’ya getirerek Hamburg Bifteği olarak sunar. Daha sonra bir aşçı bu eti kızartarak sunar ve ona “Hamburg’a ait” anlamında “Hamburger” adını verir. Hamburger Almanya’dan sonra yine XIX. yüzyılda bir yemek geliştirme uzmanı olan Dr. J. H. Salisbury tarafından İngiltere’ye götürülür. Salisbury sağlıklı bir yaşam için günde üç kez, önceden sıcak su ile yıkanmış biftek yenilmesi gerektiğini söylemiştir. Bu şekilde hazırlanan biftek yemeğine “Salisbury Bifteği” adı verilmiştir. Hamburgerin Almanya’dan ayrılışının bir başka yöntemi ise XIX. yüzyılın sonlarında Alman göçmenleri ile birlikte Amerika’ya gitmesiyle meydana gelir. Fakat Amerika’ya gelen yemeğin adı burada da Hamburger ismini korumuştur. 

Tüm bunların doğru olup olmadığı bilinmez ama bilinen bir gerçek şudur ki ; Amerikalılar Hamburger yemeğine kendi kültürel öğesi olarak sahip çıkmış ve günümüzde hala Hamburger sektörünü devam ettirerek büyük kitlelere ulaşmayı başarmıştır. Hamburger üzerindeki en büyük gelişmeyi ise “Mc Donalds” firması sağlamıştır. Öyle ki yaptığı gelişme bir devrim niteliğine sayılmaktadır; Hamburger’i seri imalata geçirip fabrikalarda sadece bu gıda için kullanılan özel nitelikte makineler kullanmaya başlamıştır. Bugünki verilere göre sadece Amerika’da günlük 27 milyon Hamburger satışı yapıldığı belirtiliyor. Yine aynı verilere göre günümüzde 20 milyon büyükbaş hayvan sadece Hamburger yapımında kullanılmak üzere kesiliyor. Hamburger satan restoran zincirlerinin ciroları milyon dolarları geçmiş bulunmaktadır. Bu kadar fazla ve hızlı talep olması Hamburger için yeni alternatifler ve çeşitler çıkmasına yol açmıştır. Buna örnek olarak günümüzde çokça bilinen Hamburger çeşitleri şu şekildedir: “Cheeseburger, Guido Burger, Christmas Burger, Stallion Burger, BBQ Burger.” bunlara alternatif olarakta değişen dünya düzeni ve günümüzde vejeteryan yemek taleplerinin artması ile birlikte Hamburger de buna ayak uydurmaya başlamıştır; “Vejeteryan Burger, Vegan Burger” tarzında yeni alternatifler ürünler doğurmuştur. Bu burgerlerin içinde et yerine bulgur, bakliyat ve sebze gibi ürünler harmanlanırken, ekmeğin yapımında ise tamamen hayvansal gıda olmaksızın özel olarak hazırlanmış ekmekler kullanılmaktadır. Söz konusu talep arz olunca göründüğü gibi en kritik taşlar bile yer değiştirmeye müsait bir hale gelebilmektedir.

Hamburger sağlık bakımından pek tavsiye edilmeyen bir yiyecektir. Bunun başlıca sebeplerinden biri günümüzde seri üretimi yapılmasından kaynaklı olarak Hamburgerin içerisindeki etlerin ve garnitürlerin hızlı pişirilebilir hale getirilmesi, yüksek ısı ve yoğun yağda pişiriliyor olması ve daha çok iki ekmek dilimi arasında servis ediliyor olmasından kaynaklıdır. Yağ oranı çok yüksek olduğundan dolayı obeziteye sebep olmaktadır. Bu sebepten dolayı son yıllarda Hamburger tarzı fastfood yiyecekler çoğu ülkelerde sınırlandırılmaya doğru yol almıştır. “DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6 ayrı bölgesinde yapılan ve 12 yıl süren MONICA (Kardiyovasküler Hastalıkta Belirleyicilerin ve Eğilimlerin Çokuluslu İzlenmesi) çalışmasında obezite prevalansında 10 yılda %10-30 arasında bir artış olduğu bildirilmiştir.” Şunu unutmamalıyız ki; sağlık her şeyden ön planda gelmektedir. Anlık zevkler için değerli sağlığımız tehlikeye atılmamalıdır. Sağlıcakla kalınız...

KAYNAKÇA

Yetkin,İ. Erdoğan,M. Bayraktar,M. Çakır,N. Güven,S. Kaya,A. Yıldız,B. Sunay,D. Kocadağ,S. Gökçe,Y. Subaşı,A. (2013). Birinci Basamak Hekimler İçin Obezite ile Mücadele El Kitabı. Ankara. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Yayın No : 904.

Güner,M. (2014). Dünyanın En İyi 10 Hamburgeri - Mynet trend. Erişim Tarihi: 03/12/2020.

Fast food - Vikipedi (wikipedia.org). Erişim Tarihi: 03/12/2020.

Asan,C. (2019). Hamburger Nereden Geldi ? - Mutfak Magazin. Erişim Tarihi: 03/12/2020.

Hamburger Nedir? Hamburgerin Tarihi (Foodelphi.com). Erişim Tarihi: 03/12/2020.